MADASTER CIRCULARITY INDICATOR

In de blog ‘Madaster in ontwikkeling’ vertelde platform architect Sander Bosman hoe het Madaster platform wordt ontwikkeld. Eén van de interessante onderdelen van Madaster is het geven van een indicatie van de “circulariteit” van een gebouw zodat een gebruiker meteen een idee heeft waar verbeter potentieel is om te komen tot nog betere, circulaire ontwerpen.

HOE MEET JE CIRCULARITEIT?

Wat is het circulaire alternatief van de lineaal? Hoe meet je de omtrek van een cirkel?

• Een indicatie geven van de uitgangspositie: het middelpunt van de cirkel bepalen;
• De lengte van de diameter meten: bij voorkeur met een lineaal;
• De omtrek van de cirkel meten: met behulp van een rekenmachine (of een heel gezond stel hersens) π gebruiken om de omtrek te bepalen.

Het meten van een cirkel laat zich mooi vertalen naar het meten van circulariteit. Waar je voor het meten van de lengte van een lijn slechts een lineaal nodig hebt; is het meten van de omtrek van een cirkel iets complexer. Allereerst is het een combinatie van meten (diameter) en beoordelen (het middelpunt). Ten tweede heb je meer dan één tool nodig om de variabelen te bepalen. Maar bovenal, moeten we met een gezond stel hersens kijken naar de materie.

Het momentum op de Circulaire Economie is prachtig, en tegelijkertijd verwarrend. Een recente academische studie laat zien dat er ruim 114 definities zijn van de ‘Circulaire Economie’. Met zo’n uiteenlopende kijk op dezelfde materie wordt het ingewikkeld om het eens te worden over de meetlat voor circulariteit… en tegelijkertijd lijkt men het wel eens te zijn dát er een meetlat moet komen voor circulariteit. Want het is toch wel handig om aan te kunnen geven wat de prestaties zijn van een gebouw op het vlak van circulariteit, om objectief aanbiedingen te kunnen vergelijken, maar ook voor leveranciers om aan te geven hoe ‘circulair’ hun product is. Maar belangrijker nog: om in de toekomst te weten welke producten en materialen hoogwaardig hergebruikt kunnen worden: want dat is uiteindelijk het onderliggende doel van materialenpaspoorten en Madaster.

Maar waar begin je?

Het ontrafelen van de complexiteit is vaak de eerste stap. De Circulaire Economie is weliswaar hetgeen waar we aan bij willen dragen, maar in een Circulaire Economie komen allerlei verschillende onderwerpen samen: hoogwaardig hergebruik van materialen, de inzet van hernieuwbare energie, voorkomen van gebruik van toxische stoffen die toekomstig hergebruik onmogelijk maken, verantwoord watergebruik, sociale aspecten etc. etc. Het meten van “een bijdrage aan de Circulaire Economie” lijkt haast onmogelijk door de systemische verbondenheid van de verschillende thema’s.

Het meten van ‘circulariteit’ daarentegen lijkt gemakkelijker… met nadruk op lijkt. De transitie van ons lineaire (make-take-waste) denkbeeld naar een circulair denkbeeld vraagt in beginsel hernieuwde aandacht voor het onderwerp ‘materialen’. Daarom is er voor gekozen om in Madaster in eerste instantie een starre focus te hebben op precies dát: materiaalgebruik. Zelfs binnen deze nauwe focus kunnen er nog lange discussies gehouden worden over hoe de circulariteit gemeten kan worden (en dat hebben we ook gedaan, onder andere in een aantal Expert Sessies met diverse marktpartijen).

Voor de vergeetachtigen, de wiskundige formule voor de omtrek van een cirkel is π*d

MERKEN JULLIE DE LAATSTE JAREN EEN TOENAME IN FINANCIERINGSAANVRAGEN VOOR CIRCULAIRE BOUWPROJECTEN?

Ja, er zijn steeds meer partijen bezig om circulariteit te betrekken in hun bouwprojecten. Dit kent verschillende vormen zoals hierboven ook beschreven is.

HOE VERSCHILT DE AANPAK VOOR DE FINANCIERING VAN EEN CIRCULAIR BOUWPROJECT VAN DIE VAN EEN TRADITIONEEL BOUWPROJECT?

Een circulair bouwproject verschilt bij de Rabobank in wezen niet van een ‘traditioneel’ bouwproject, anders dan dat er andere materialen of ontwerpprincipes gebruikt zijn. Dit kan tot andere kosten leiden of betrokkenheid van meerdere partijen dan gebruikelijk. Als er sprake is van andere business modellen, zoals bijvoorbeeld een Facade as a Service, kán het zijn dat er op dat specifieke stuk een andere risico-inschatting of structurering van de financiering benodigd is. Bijvoorbeeld als we de geschatte restwaarde van de betreffende facade meenemen.

HEBBEN CIRCULAIRE BOUWPROJECTEN EEN GROTERE AANTREKKINGSKRACHT OP FINANCIERS DAN REGULIERE BOUWPROJECTEN?

Een bouwproject beoordeel je uiteraard niet alleen op of het circulair is of niet, maar op meerdere aspecten; wie zijn de betrokkenen, hebben ze ervaring, werken ze met betrouwbare en goede partijen, wie wordt de gebruiker, heeft het positieve impact op het gebied, is het een transformatie of behoud van cultureel industrieel erfgoed, etc. Maar overall hebben duurzame bouwprojecten die tot toekomstbestendig vastgoed leiden onze speciale aandacht omdat we geloven dat het de toekomst is en bovendien nodig is om onze klimaatdoelen te halen, de wereld duurzamer te maken en omdat we er graag gezamenlijk van willen leren. Circulaire bouwprojecten specifiek zouden moeten leiden tot vastgoed wat nog een 2e en 3e leven zal kennen en de voorraadschuur van bouwmaterialen voor de toekomst wordt. Allemaal pluspunten. Voor dit soort projecten willen we een extra stap zetten om te kijken hoe we een bijdrage kunnen leveren. Dit kan zijn met kennis, netwerk of op het financieringsvlak.

VERTAALT ZICH DIT OOK NAAR FINANCIEEL VOORDEEL OF GUNSTIGER VOORWAARDEN?

Wij belonen koplopers graag. Dit kan met financieel voordeel of gunstigere voorwaarden. Dit wordt echter altijd in de brede context van de klant en de ontwikkeling beoordeeld. We nemen bij Rabobank voor klanten met meer dan 1 mln eur financiering de prestatie op duurzaamheid mee in onze beoordeling. Dit doen we met een eigen gestandaardiseerd systeem wat gebaseerd is op objectieve sectorspecifieke criteria. In de toekomst verwachten we dit ook voor klanten in het MKB segment te kunnen ontwikkelen, zoveel mogelijk o.b.v. datagedreven objectieve criteria die door de sector ook benut worden. Wij zien dat meer duurzame bedrijven ook een betere financiële performance laten zien. Daarom verwachten wij ook dat dit steeds meer terug zal komen in de financieringsvoorwaarden, waar risico en rendement incl. duurzaamheid een rol zullen spelen.

CIRCULAIRE BOUWPROJECTEN WORDEN STEEDS VAKER OPGELEVERD MET EEN MATERIALENPASPOORT, WANT…GEZONDERE GEBOUWEN, EEN VEILIGER OMGEVING VOOR GEBRUIKERS EN HOGER FINANCIEEL RENDEMENT. DENK AAN PROACTIEF EN KOSTENEFFICIËNT BEHEER EN ONDERHOUD OP BASIS VAN ACCURATE GEGEVENSUITWISSELING MET LEVERANCIERS.

De meetmethodiek die wij gebruiken komt voort uit de visie die wij hanteren op circulariteit: het gaat zowel over circulair materiaalgebruik van het verleden naar het nu, maar ook circulair materiaalgebruik van nu naar de toekomst. Met andere woorden: wij willen de uitputting van nieuwe grondstoffen maximaal voorkomen door een waarde toe te kennen aan hergebruik van alles ‘wat er al is’, maar óók waarde toekennen aan alles wat in de toekomst opnieuw hergebruikt kan worden.

Voorbeeld:

een gebouw dat nu wordt gemaakt van een heel hoog % gerecycled materiaal is niet per se een gebouw dat aan het einde van de levensduur ook weer 100% gerecycled kan worden als er bij de bouw bijvoorbeeld een klein percentage toxisch bindmiddel wordt toegepast dat niet meer te scheiden is aan het einde van de levensduur. Je maakt hierdoor de lineaire keten langer, maar niet circulair!

In het kader van de cirkel (het wiel) niet opnieuw uitvinden hebben wij in de totstandkoming van de Circularity Index van Madaster geleund op het werk van de Ellen MacArthur Foundation in hun Material Circularity Indicators. Uiteraard hebben wij dit als basis genomen, maar met onze gezonde hersens gekeken hoe dit aangepast moet worden om toegepast te worden op gebouwen. In analogie op het meten van de omtrek van de cirkel hebben we nu drie variabelen in de Circularity Index:

• De uitgangspositie: de mate waarin hergebruikte en gerecyclede materialen worden toegepast in de constructiefase van een gebouw;
• De lengte van de diameter (letterlijk vertaald “de grootst mogelijke afstand tussen twee punten op een cirkel”): de verwachte levensduur van de materialen in hun huidige toepassing: hoe langer een product gebruikt wordt, hoe beter;
• De omtrek van de cirkel: bepalen hoe ‘circulair’ de materialen in de toekomst zullen zijn, dat wil zeggen, de mate waarin de materialen opnieuw hergebruikt en gerecycled kunnen worden.

Waar ‘de mate van toegepaste hergebruikte en gerecyclede’ (variabele 1) kan worden gemeten, is dat lastiger bij ‘de mate waarin materialen opnieuw hergebruikt of gerecycled kunnen worden’ (variabele 3) – dit gaat over de toekomstige prestaties en is waarschijnlijk een combinatie van een theoretisch getal (hoe herbruikbaar/recyclebaar is het materiaal als materiaal) en een beoordeling (hoe zijn de materialen samengesteld tot een product, en hoe zit het product gemonteerd in een gebouw). Bakken ‘afval’ uit slooppanden liggen immers vol met materialen die in theorie 100% recyclebaar zouden zijn…

Om circulariteit te meten moeten we ons arsenaal aan meetmethodieken en meetinstrumenten in de gebouwde omgeving herzien. Met de Madaster Circularity Index doen wij een aanzet om de complexiteit te ontrafelen en een nieuwe methodiek te introduceren. Feedback is meer dan welkom, want alleen met collectieve intelligentie kunnen we het circulaire alternatief voor de lineaal worden!